گلیم نقش برجسته ،‌ اصالت هنر ایلامیان

محمد نورالهی

   استان ایلام جای گرفته در دل زاگرس ، فروزان از تمدن دیرپایی است که همگان به آن فخر می ورزند ، ایلامی که میهمانانش ، مهرورزیش را به نیکی یاد می کنند و اما هنرمندانش که زاییده این دیار هستند دستانشان آفریننده زیبایی هایی است که بحق گلیم نقش برجسته را گل سرسبد آن باید دانست .
گلیم نقش برجسته ای که امروزه به دست توانای بافندگان ایلامی بافته می شود در نوع خود بینظیر و بی همتاست .در این نوع گلیم ، بافت گلیم (صوفی بافی) و نقوش آن گره کامل قالی است که طبیعتا بعد از بافت ، نقوش آن برجسته تر از زمینه است. زندگی عشیره ای و سنتی و پرورش دام برای تامین معیشت زندگی مردم منطقه ایلام از قدیم الایام تاکنون موجبات استفاده از پشم و رشد و رونق صنایع دستی مرتبط با آن ، بخصوص گلیم ساده را فراهم آورده است.  آنان پشم مصرفی را از راههای موجود تامین و در کارگاه های رنگرزی کوچکی رنگ کرده و در تولید مورد استفاده قرار داده اند. در میان عشایر ایلامی ، بافت گلیم ساده رواج داشت ؛ اما گلیم برجسته بافته نمی شد. حین بافت گلیم ساده یکی از بافندگان زن ساکن روستای زنجیره از توابع شهرستان شیروان چرداول در قسمتی از گلیم بافت خود موفق به اجرای نقش برجسته با استفاده از گره قالی شد. پس از ارسال این گلیم به سازمان صنایع دستی ، بافت آن مورد توجه و استقبال قرار گرفت از آن پس بافت گلیم برجسته در میان عشایر تشویق شده و توسعه یافته.از ۱۵سال پیش تاکنون بافت گلیم برجسته از نظر کمی و کیفی رشد قابل توجهی داشته است. مواد اولیه گلیم عمدتا نخ پشمی و نخ پنبه ای است که در منطقه به آسانی فراهم می آید. در بافت گلیم های ساده نقشه کاربردی وجود ندارد و حالات ذهنی بافنده به صورت هندسی بر سطح گلیم نقش می بندد؛ ولی در بافت گلیم نقش برجسته ، همانند قالی کاربرد نقشه ضرورت دارد. گلیمهای نقش برجسته باید دارای ویژگی های متعددی باشند تا از نظر کیفی مرغوب شناخته شده و برای گردشگران جذاب و قابل توجه باشند. گلیم

 


نقش برجسته باید سبک وزن باشد. بدین معنی که هرچه وزن گلیم و نقش برجسته سبکتر باشد، مرغوبیت بیشتری دارد؛ زیرا گلیم نقش برجسته کاربرد تزئینی داشته و طبعا روی دیوار نصب می شود و از این رو سبکی وزن یک امتیاز قابل توجه برای آن به شمار می آید. در گلیم نقش برجسته که طبق نقشه بافته می شود، هماهنگی رنگ و طرح و تقارن نقوش در بافت بر ارزشهای هنری آن می افزاید. در این نوع بافته ، بایستی تعادل برقرار باشد. بدین معنی که نیمه چپ و نیمه راست آن باید عینا مثل هم باشد. کیفیت و ثبات رنگ در گلیم نقش برجسته نیز اهمیت دارد. گلیم خوب نباید با شسته شدن رنگ پس بدهد. در حال حاضر در ایلام بافندگان بسیاری به بافت گلیم نقش برجسته مشغول هستند. به همین دلیل این صنایع برای گسترش غنای فرهنگی منطقه و جذب گردشگر و در نتیجه رونق اجتماعی و اقتصادی استان ایلام نقش قابل توجهی دارد.
امید است با روند تشکیل سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام ، قابلیتها و توانمندیهای صنایع دستی دیار ایلامیان بیش از پیش معرفی شود و نام گلیم نقش برجسته زن ایلامی بر تاریخ این مرزو بوم خودنمایی کند .

محمد نورالهی
مسئول روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی فصنایع دستی و گردشگری استان ایلام
mamad_۵۶@yahoo.com

عمر سایت: 17سال و 14ماه و -15روز